O BARROCO

Movemento cultural e artístico que se desenvolveu en Europa durante os séculos XVI e XVII.Inclúe manifestacións artísticas como a literatura, pintura,escultura e arquitectura.

A monarquía española durante o s. XVII.-

Reinaron en España e os seus dominios a dinastía dos Habsburgo( Austrias).Estes foron os reis:

Felipe III( 1578 - 1621)

• Fillo de FelipeII, gobernou de forma autoritaria e limitou os privilexios forais que tiñan alguns territorios do reino:Aragón,Navarra,Cataluña e os señoríos vascos.
• Tivo como validos(persoas de confianza que gobernaban en nome do rei)ó duque de Lerma e ó duque de Osuna..
• Estableceu unhas treguas cos inimigos de España :Inglaterra , Holanda e os protestantes.
• Durante o seu reinado España participou na Guerra dos trinta anos entre católicos e protestantes no bando dos católicos xunto con Austria ,os alemáns católicos e o Papa.A guerra rematou coa paz de Westfalia na que España tivo que dar a independencia a Holanda.

Felipe IV ( 1605 – 1665 )

• Fillo do anterior , tivo como valido ó Conde Duque de Olivares.
  

  
• Centralizou o poder eliminando os foros dos distintos reinos, establecendo as leis de Castela en todos os territorios e aumentando os impostos o que fixo que Cataluña e Portugal se sublevasen. Cataluña foi dominada pero Portugal acadou a independencia do reino de España.
• Durante o seu reinado , houbo guerras con Francia que remataron con derrota e territorios en Frandes e o Rosellón e a Sardeña pasaron a pertencer a Francia.

Carlos II ( 1661 - I700 )

• De carácter enfermizo , o seu reinado foi exercido por súa nai Mariana de Austria
  

  
• Mantivo catro guerras co rei francés Luís XIV das que España saiu claramente perxudicada.
• Non tivo herdeiros e á súa morte desmbocou nunha guerra pola coroa ( guerra de Sucesión )que rematou coa coroación de Filipe de Borbón, neto de Luís XIV ,co nome de Filipe V . Comeza a dinastía dos Borbóns.

Galiza nos s. XVI e XVII

• Galiza loita pola recuperación do voto nas Cortes de Castela, perdido no s.XV. ,pero no o conseguiron.
• FelipeIII concedou unha escuadra de barcos para defender as costas e a representación da Xunta do Reino de Galiza sería exercido polas 7 cidades galegas polo sistema de rotación.
• En 1617 , os piratas turcos asaltaron Cangas do Morrazo , destruíndo a maior parte da vila. Homes e mulleres , defenderon Cangas destacando María Soliño símbolo da resistencia.Máis adiante ela e outras mulleres foron acusadas de bruxería pola Inquisición.
• En 1639 os franceses atacaron o porto de A Coruña co gallo de destruír a armada española que ía para Frandes. O ataque foi rexeitado a armada continuou viaxe pero foi derrotada polos holandeses no Canal da Mancha.
• En 1702, durante a Guerra de Sucesión , unha escuadra anglo – holandesa entrou na ría de Vigo para apoderarse de mercadorías e metais preciosos que traía a escadra española de América. Despois da batalla moitos barcos foron fundidos e incendiados.( batalla de Rande)
• Prodúcese un auxe da fidalguía ( baixa nobreza) debido a que a alta nobreza se marchou de Galiza.Vivían en pazos e tiñan terras que traballaban campesiños polas que recibían foros( rendas ).
• Constrúense a praza da Quintana e do Obradoiro en Santiago e a fachada do Obradoiro, símbolo do barroco galego.

  

  Praza da Quintana

Francia no s.XVII e XVIII

• Estivo marcado polo reinado de Luís XIV ( rei sol ) porque decía que o estado era el e todo o que había tiña que xirar en torno a el.
• Devidiu o territorio francés en rexións , gobernadas por un intendente que se encargaba de vixíar as ordes do rei.
• Participou na guerra de Sucesión en España (s. XVIII )para apoiar ó seu neto Filipe de Borbón que acabaría reinando en España e as súas colonias.España perdería os Países Baixos,Milán, Nápoles, Xibraltar e Menorca( esta última xa recuperada).

 Inglaterra no século XVII e XVIII

• Limitouse o poder dos monarcas( dinastía dos Estuardo ) por parte do parlamento o que creo enfrontamentos entre os partidarios do poder absoluto do rei e os partidarios do parlamento.
• Guerra civil entre os partidarios do parlamento e os partidarios do rei Carlos I Estuardo que remata coa abolición da monarquía e a execución do rei.
• Rebelión dos protestantes escoceses contra a imposición da relixión oficial.
• No s.XVII establécese a República na que actuou como personaxe destacado Oliverio Cromwel.
• Despois de varios intentos por parte de Carlos II e Xacobe II de instaurar a monarquía , o catolicismo e o poder absoluto fallidos , faría que o triunfo do parlamento sería decisivo.

Revolución científica

• Chámase así ó conxunto de imnovacións e descubrimentos do s.XVII , aplicado ás ciencias ,astronomía e física.
• Estes novos descubrimentos foron aceptados moi ben entre as minorías cultas e mal entre a maioría da xente ,que era analfabeta e acostumbrada ás tradicións e ós dogmas da igrexa cristiá.
• Destacan:

Isaac Newton	Teoría da relatividade
Galileo Galilei	Telescopio perfeccionado
Nieper	Tabla de logaritmos
Torricelli	Barómetro de mercurio
Huygens	Reloxo de péndulo
Pascal	Máquina calculadora
Perignón	Champán
Galileo	Lei do movemento uniformemente acelerado
Jansen	Microscopio
Leeuwen Hoek	Espermatozoides

Arte barroca

Características:

• Formas irregulares en todas as manifestacións artísticas.
• Composicións en diagonais ou en aspas.
• Realismo e gusto por representar seres populares.
• Predominio da luz sobre a forma e da cor sobre o debuxo.
• Contraste de luz e de sombras.
• Profusión decorativa.

Fachada Praza Maior de Salamanca

• Arquitectura

• Columnas de fuste en espiral con decoración vexetal.
• As plantas das igrexas a veces teñen formas irregulares,elípticas ou ovais.
• As fachadas teñen elementos decorativos , molduras nas portas e fiestras.
• Arquitectos destacados: en Italia: Bernini ; En España :Churriguera e Pedro Ribera

A Piedade - Gregorio Fernández

• Escultura
• As esculturas están tratadas cun gran naturalismo e un forte dramatismo no rostro.
• Os materiais máis empregados foron o mármore e bronce e en España madeira pintada en varias cores.
• Escultores destacados: en Italia: Bernini ; en España:Martínez Montañés,Alonso Cano,Gregorio Fernández ,...

Nenos comendo melón e uvas - Esteban Murillo

     Pintura

• Na pintura destaca o contraste entre as sombras e as luces.
• Predominio da cor sobre o debuxo.
• Tratamento naturalista das figuras , non se renucia á fealdade . Abundan os bodegóns.
• Os personaxes transmiten sentimentos , tanto nos temas relixiosos coma nos profanos.
• Pintores destacados:en Italia:Caravaggio ; nos Paises Baixos :Rembrant e Rubens e en España : Velázquez , Murillo , Zurbarán e Ribera.

O Barroco en Galiza

• O gran centro artístico foi Santiago onde destacan :o altar maior da Catedral , o retablo de San Martiño Pinario e a fachada do Obradoiro.
• Destacan numerosos pazos espallados pola zona rural , especialmente os seus campanarios e as súas fachadas.
• Arquitectos máis importantes:Domingos de Andrade,Fernando de Casas e Novoa e Simón Rodríguez.
• Escultores: Francisco de Moure e Xosé Gambino

  

  Retablo de San Martín Pinario - Santiago Compost.

  

A POBOACIÓN

A POBOACIÓN

Poboación .- É o conxunto de persoas que viven nun determinado territorio . Para coñecer o número de habitantes , fanse recontos de poboación cada certo tempo chamados censos de poboación , no Estado Español fanse cada 10 anos . Tamén se utilizan os padróns municipais , que son actualizacións automáticas do censo .
Actualmente a poboación mundial alcanza os 7000 millóns de habitantes , foi medrando desde a aparición do home na terra debido , entre outras cousas , a mellora das condicións de vida da humanidade . Así hai 5000 anos había 100 millóns , hai 2000 anos había 250 millóns , hai 200 anos 900 millóns , hai 100 anos 1600 millóns , hai 50 2500 millóns ,...
Distribución da poboación mundial .- A poboación está desigualmente repartida :
- As zonas frías e desérticas da Terra están pouco poboadas debido a que os recursos para vivir son máis escasos .
- As zonas cálidas e temperadas da Terra teñen a maior densidade de poboación .
- En Asia atópanse as maiores concentracións de poboación seguido de Europa Occidental e a costa atlántica de EE.UU .
- Nos últimos anos as maiores concentracións de poboación localízanse nas cidades que están a ter un forte crecemento . Hai cidades que alcanzaron poboación superior ós 10.000.000 de habitantes ( Novo México – México , Os Anxos e Nova Iorque – EE.UU . ,Pequín e Shangai – China , Delhi e Bombai – India ,.........)
Factores que explican a distribución de poboación .-
- Factores físicos : a densidade de poboación é superior nas zonas costeiras e en zonas pouco montañosas e en climas cálidos e temperados e é inferior nas zonas frías e desérticas e nas zonas montañosas .
- Factores humanos : a densidade de poboación é superior en zonas industrializadas debido ás maiores posibilidades de traballo que en zonas deprimidas e pouco estables
Natalidade , mortalidade e migracións .-
- Nos países avanzados, ( Europa , EE.UU , Australia ,...) teñen baixa natalidade debido a que hai unha planificación familiar das parellas e tamén pola incorporación dos dous membros ó mundo do traballo .
- Os países avanzados teñen baixa mortalidade por mor dos bos sistemas sanitarios e da boa alimentación , aínda que cada vez vai aumentando debido ó envellecemento da poboación .A taxa de mortalidade infantil é baixa e a esperanza de vida é alta ( 70 – 75 anos )
- Os países subdesenvolvidos , teñen unha alta natalidade debido a que non hai ningún tipo de planificación familiar e tamén por razóns culturais e relixiosas .
- Os países subdesenvolvidos , teñen unha alta mortalidade debido á mala alimentación , enfermidades e guerras . A esperanza de vida é baixa ( 40 – 50 anos ) e a taxa de mortalidade infantil é alta .
Composición da poboación .-
- Por sexo e por idade : represéntase nunha pirámide de poboación que nos expresa o número de homes , de mulleres e número de persoas existentes con respecto á idade .
- Con respecto ó traballo : persoas en idade de traballar incluídos os parados ( poboación activa ) e persoas que non traballan como estudiantes , nenos e xubilados ( poboación pasiva ).
Dentro da poboación activa , persoas dedicadas ó sector primario ( agricultura , pesca , minería ...) , ó sector secundario ( industria , construcción ...) e sector terciario ( transportes , comercio , sanidade , educación ,...)
A POBOACIÓN NO ESTADO ESPAÑOL
-A poboación absoluta é de 46 millóns de habitantes aproximadamente
- A densidade de poboación é de 80 h/qm2
- As zonas máis poboadas son a franxa costeira e Madrid e as menos poboadas o interior da provincia .
- A taxa de natalidade está nun 9 o/oo e a de mortalidade tamén nun 9º/oo
- Na actualidade é un país que recibe inmigración de África , América do Centro e América do Sur e do leste de Europa .
- A poboación tende a envellecerse .
- A maior parte da poboación activa dedícase ó sector secundario e terciario , propio dos países desenvolvidos .
A POBOACIÓN EN GALICIA
- A poboación absoluta é de 2.700.000 h. aproximadamente .
- A densidade de poboación é de 92,5 h/qm2
- As zonas máis poboadas corresponden á franxa costeira e as menos poboadas corresponden ó interior e a parte oriental .
- A taxa de natalidade sitúase nun 7º/oo aproximadamente e a de mortalidade nun 10º/oo
- A poboación galega é unha poboación envellecida .
- A maior parte da poboación activa dedícase ó sector terciario , aínda que o sector primario ten máis importancia que no resto do Estado.
- Na actualidade Galicia recibe inmigrantes procedentes de América do Sur e de África .

CONCEPTOS

Censo de poboación .- É o reconto do número de persoas dun país .

Padrón municipal .- É o número de persoas que viven nun concello. Actualízase continuamente.

Densidade de poboación .- É o número de habitantes dividido entre os quilómetros cadrados que ten o país . Exemplo : Se un país ten 100.000 habitantes e ten 10.000 Kms2 para saber a súa densidade dividimos , 100.000:10.000= 10 h/Kms2.

Taxa de natalidade .- É o número de nacidos por cada mil habitantes. Exemplo: Nun país de 5.000.000 de habitantes nacen ó ano 10.000 a taxa de natalidade será : 10.000.1000=10.000.000
10.000.000 :5.000.000= 2 0/00(2 por mil)

Taxa de mortalidade .- É o número de mortos por cada mil habitantes . Exemplo : Nun país de 5.000.000 de habitantes morren cada ano 5000 , a taxa de mortalidade será : 5000 . 1000 = 5.000.000 :5.000.000 = 1 0/00 ( 1 por mil).

Crecemento natural .- É a diferencia entre a taxa de natalidade e a taxa de mortalidade .

Espranza de vida .- É a media de idade anual á que morre a xente nun país . Exemplo : Galicia ten unha espranza de vida de 79 anos .

Migración .- Cando a xente polas guerras,falta de traballo ,probeza ou por outras causas vai dun lugar a outro.


Emigrantes .- Son aqueles que se marchan a outro país. Exemplo : Cando un galego vai traballar a outro país .

Inmigrante .- Son aqueles que veñen doutro país . Exemplo : Cando un africano vén para Galicia


Racismo .- Aversión e xenreira á outras razas distintas .
Xenofobia .- Xenreira cara ós estranxeiros e os seus costumes .

O FEUDALISMO.O IMPERIO CAROLINXIO

O Imperio Carolinxio.- Alcanzou o máximo esplendor con Carlomagno ( 768 - 814 ) que intentou unificar o antigo Imperio Romano de Occidente baixo o seu mandato,chegando a estenderse polo centro e norte de Europa.
Á morte de Carlomagno o imperio quedou dividido en tres debido á herencia deixada por Carlomagno , o que fixo que o Imperio quedara debilitado.

O IMPERIO CAROLINXIO

Reinado de Carlomagno.-

• Estableceu en Aquisgrán o centro de administración do imperio.
• Organizou o imperio en condados( controladas por condes ) e marcas ( marqueses ), que eran territorios que estaban nas fronteiras do territorio e servían para vixiar e protexelo de posibles invasións.
• A economía basábase na agricultura e a terra estaba en mans duns cantos señores que tiñan uns campesiños que traballaban para eles.
• Estableceu como relixión única o cristianismo e obrigou a entregar a décima parte das colleitas á igrexa para o seu mantemento.
• Favoreceu a actividade cultural coa creación das Escolas Palatinas na que traballaron os mellores sabios de Europa.

Idade Media .- Período da historia comprendido entre o fin do s.V ( caída do Imperio Romano de Occidente 476) e o s.XV ( descubrimento de América 1492 )
Época do feudalismo .- Na segunda metade da Idade Media desde o século IX ata o século XV por todo Europa.

Significado do feudalismo .- Debido á cantidade de pobreza existente , moitas persoas non eran donas de ningunha propiedade o que fixo que dentro dun reino pasasen a traballar terras da igrexa e dos nobres , chamados feudos , nos que estes tiñan capacidade para administrar xustiza , cobrar impostos , independentemente do rei .

A sociedade feudal .-
1. O rei

• Era a máxima autoridade , aínda que non se metía no goberno dos feudos .
• Vivía nun pazo ou nun castelo e tiña propiedades que traballaban campesiños e tiña escravos
• O s habitantes do seu reino eran súbditos e os nobres rendíanlle vasalaxe .
• Cando había guerras con outro reino , moitas veces solicitaba a axuda dos nobres que lle mandaban os seus cabaleiros .

2. Os nobres

• Eran donos de grandes extensións de terras , chamadas feudos , recibidas en herdanzas e tamén en conquistas nas guerras que eran galanos dos reis por axudarlles cando os chamaban .
• Vivían en castelos e dedicábanse a administrar o seu feudo , á caza , ós torneos ( especie de guerras ficticias que lles servían de adestramento ) , ás guerras e ás festas nos castelos .
O castelo tiña un valo interior e outro exterior entre os que había un foxo , moitas veces cheo de auga , e unidos por unha ponte levadiza . Á entrada estaba o patio de armas e á carón do valo interior as cabalerías e a vivenda dos escravos . Na parte inferior do castelo os celeiros , na primeira planta a sa onde se xuntaban os membros dos castelos e onde se facían as festas e despois estaba a torre de homenaxe onde estaban os cuartos e as ameas para defendelo e para mirar ( ver páx 191 )
• As mulleres dedicábanse á crianza e coidado dos fillos e á organizar o castelo .
• Tiñan terras traballadas directamente por eles ( reserva señorial ) para o que tiñan campesiños e escravos e lugares para a cazar e pescar e obter leña .
Outras terras tíñanas arrendadas ós campesiños (mansos) polo que recibían parte da colleita e os campesiños facían traballos na reserva señorial.
• Gardábanlle vasalaxe ó rei e xeralmente acudían á axuda deste cando o solicitaba en caso de ser atacado o reino ou nunha guerra . A cambio recibían máis terras para o seu feudo .
• A aspiración de calquera nobre era ser armado cabaleiro para poder ir á guerra . Para isto recibía instrucción no manexo de armas e na caza , cando xa estaba preparado recibía as armas e facía un xuramento de fidelidade , valentía e lealdade que o convertían en cabaleiro. As mulleres dedicábanse a criar e educar ós fillos a coidar o castelo e a rezar.

3. A igrexa

• A sociedade medieval era moi relixiosa e facía que Deus fose o centro de todas as cousas . Isto facía que a igrexa tivese moito prestixio e estivese presente na vida das persoas ( casamentos , vodas , enterros ,...)
• A maior parte da sociedade era analfabeta e cría en cousas extranaturais e bruxerías o que aproveitou a igrexa cristiá para aterrorizar a xente que dubidaba con castigos terribles que lle mandaría Deus o que fixo que a xente colaborase dando esmolas á igrexa e colaborando no mantemento do culto . Os reis e nobres cando lles pasaba algunha cousa boa doaban cousas de valor e terras ós conventos e igrexas . Isto fixo que a nobreza eclesiástica ( cardeais , bispos ,...) se fixese cunha grande cantidade de terras .
• Outra forma de mantelo culto e os dogmas da Igrexa foi a Inquisición , que era un tribunal que que xulgaba ós que se apartaban da doutrina da Igrexa acusándoos de herexes , que significaba : morte , perda de propiedade , tormento ou obrigatoriedade de facer algún sacrificio en honor á Igrexa .
• O alto clero estaba formado por cardeais , bispos , abades que posuían grandes cantidades de terra que eran traballadas por campesiños que pagaban unha renda por traballalas e facían traballos sen cobrar para as igrexas e mosteiros .
O resto do clero constituíano curas , que vivían nas parroquias e dedicábanse a dirixir o culto e monxas e monxes que vivían nos mosteiros e dedicábanse a rezar e traballar .

4. O campesiñado
• Vivían en aldeas situadas no feudo do señor. As súas casas eran pequenas e convivían xeralmente cos animais .
• Eran libres pero non tiñan propiedades traballaban as terras do castelo ou os mansos ( terras arrendadas polo castelo pola que unha parte dos cultivos eran para o castelo) Cando as colleitas eran boas , cos excedentes e con algún animal que vendían , mercaban ferramentas , calzados e outras cousas que lles facían falta e cando eran malas viña a fame e as enfermidades .
• Alimentábanse do que cultivaban e de animais que criaban, vestían roupa feita e tecida por eles e algunha que mercaban nas feiras .
• Os homes dedicábanse a traballar as terras e as mulleres ás cousas da casa , á crianza dos fillos e a axudarlle ó home nos traballos de forra da casa.

5. Os artesáns ou burgueseshttp://www.youtube.com/watch?v=1JmjIt9dIxI
• Chamábanlles así porque vivían nas cidades e dedicábanse nos seus obradoiros a fabricar obxectos artesanalmente .
• Vivían en casas que tiñan unha planta baixa que era onde estaba o obradoiro e na parte de arriba vivían eles . Xeralmente en cada rúa vivían os artesáns da mesma profesión . Había a rúa dos zapateiros , dos prateiros , dos albardeiros ,.......
• O que fabricaban vendíano nas feiras ós campesiños ou ós castelos ou traballaban por encarga .
• Estaban asociados en gremios que marcaban o prezo dos obxectos e tamén quen podía exercer a profesión . Un rapaz que quería aprender unha profesor traballaba cun artesán pagando e cando consideraban que xa sabía a profesión facíanlle unha proba chamada obra mestra na que demostraba que sabía a profesión e entonces xa podía ingresar no gremio . Había o gremio dos : canteiros , carpinteiros , zapateiros ,.....
• Os homes traballaban no obradoiro e as mulleres facían as cousas da casa ,criaban os fillos e axudábanlle ó home no obradoiro .

5 . Os escravos ou servos da gleba
• Vivían no castelo e eran propiedade do señor do castelo.
• Facían os peores traballos : limpeza , traballos no castelo ,traballo nas terras do castelo ,... e non eran libres e so tiñan dereito á alimentación . Para casarse tiñan que pedir permiso ó señor .







Camiño de Santiago .-

Orixes
Xunto con Roma e Xerusalén son os centros máis importantes da civilización cristiá . Ten a súa orixe no s.IX ( ano 820 ).
Un ermitán chamado Paio veu aparecer luces sobre un bosque e considerou que se trataba de sinais divinas e chamou ó bispo de Iria Flavia , Teodomiro que acudiu ó sitio e viu despois de limpar os matos que alí había , un pequeno edificio e no seu interior unha tumba e non dubidou que era a de Santiago ,apóstolo de Cristo que lle fora anunciado nunha revelación divina
Comunicou o achado ó rei Afonso II que mandou construír unha igrexa na honra de Santiago e a partir de aí moitos pelegríns do centro de Europa chegaron alí . Así se fundou a cidade de Santiago .

Motivos das peregrinacións • A forte relixiosidade na Idade Media .
• Para cumprir unha promesa a Deus .
• Por unha condena imposta no seu reino que lle servía para redimila
• Hoxe os motivos da peregrinacións son : culturais , turísticas e relixiosas
•
Características das peregrinacións

• No seu reino recibía un salvoconducto polo que podía pasar polos reinos e recibir pousada e ser curado nun hospital se o precisaba .
• A súa indumentaria era : un sombreiro para o sol , un caxato para defenderse dos salteadores e das feras salvaxes , unha capa para a auga e o frío , unha cabaza para a auga e unha bulsa para a comida .
• Cando chegaban a Santiago axeonllábanse ante o apóstolo , asistían á misa e recibían a Compostelá , que era un documento certificando que fixera o camiño , levaba colgada unha vieira e regresaba ó seu país
• O camiño máis transitado era o francés ,que atravesaba os reinos de Navarra , Castela , León e Galicia .

A arte románica .-

• Ten a súa orixe no s. XI e prolóngase ata a mediados do s. XII
• Utilízase para a construcción de igrexas , catedrais , mosteiros e pazos .
• Chámase románico porque utilizan arcos que utilizaban os romanos na construcción .
• Destacan os arcos de medio punto , os contrafortes exteriores , poucas fiestras nos edificios e pouca luz e as plantas dos edificios en forma de cruz . Destaca a catedral de Santiago de Compostela
• As esculturas e pinturas son de motivo relixioso con figuras deformadas e sinxelas que servían para ensinarlle ó pobo a doutrina cristiá a través das imaxes .

O ISLAM E A SÚA EXPANSIÓN

Orixes do Islam.-
Están na Península de Arabia no sudoeste de Asia no s. VII, cando Mahoma que era un mercader de caravanas comezou a predicar a existencia dun deus único ,chamado Alá a unha serie de tribos que vivían en Arabia que eran na maior parte politeístas .
Comezou as súas predicacións na cidade de A Meca , pero foi bastante mal acollido e perseguido polo que tivo que fuxir a Medina no ano 622. Esta fuxida coñécese como a Héxira , que os musulmáns a consideran como o comezo do seu calendario .








Expansión do Islam .-
En Medina foi ben recibido e converteuse en xefe político e relixioso e uns anos despois conquistou A Meca e a súa morte , no ano 632 , toda a Península de Arabia era musulmana .
No século VIII , o Imperio musulmán dominaba gran parte de Asia , Norte de África e aPenínsula Ibérica .
O Imperio estaba gobernado por un califa que era o xefe político e militar e considerábase o sucesor de Mahoma . Estableceron a súa capital primeiro En Medina , máis tarde en Damasco e finalmente en Bagdag
Pararon a súa expansión en Europa ó ser derrotados despois de cruzar os Perineos polo exército franco mandado por Carlos Martel .





Características da relixión musulmana .-
- Profesión de fe ; todo musulmán debe crer de corazón que non hai máis deus que Alá .Tódalas revelacións divinas aparecen no Corán , libro sagrado dos musulmáns , que foi mandado escribir por Mahoma .
- Oración ritual ; deben rezar cinco veces ó día , sempre mirando para A Meca. Antes de rezar débense axeonllarse nunha superficie limpa , quitarse os zapatos e lavarse.Tódalas mesquitas , ( templo musulmán ) , teñen auga están orientadas en dirección cara A Meca e nunha das súas columnas estará o mihrab ou arco que sinala A Meca e tamén terán unhas torres chamadas , minaretes desde onde o muecín ( convocador da oración ) chamará ós fieis .
- Esmola ; Dar cartos para os musulmáns pobres.
- Xaxún ; Non comer , beber nin realizar o acto sexual ó longo do mes de Ramadán desde o amencer ata o solpor .
- Peregrinar ; á cidade de A Meca ó menos unha vez na vida porque alí está a Kaaba que é un edificio en forma de cubo onde está unha pedra negra que foi entregada polo arcanxo S. Gabriel a Mahoma .
A palabra “Islam” significa obediencia á vontade e ás leis de Alá ; a palabra “musulmán” significa persoa que obedece á lei de Alá e “yihad” guerra santa contra os infieis.
Decadencia do imperio musulmán .-
A partir do s. VIII , o califato de Bagdag quedou dividido en varios califatos e o imperio quedou dividido e moitos reinos independentes entre eles o da Península Ibérica que se chamou , Al-Andalus. Ata hoxe a maior parte deses reinos mantiveron a relixión e a lingua comúns .
Os árabes na Península Ibérica .-
A civilización islámica chegou á Península Ibérica no s. VIII , debido ás loitas
internas da Hispania visigoda , conseguiron facerse donos de case toda ela en só sete anos .
Chamáronlle á Península Ibérica Al – Andalus e independizáronse do califato de Bagdag e crearon o califato de Córdoba e construíron grandes cidades e mostraron grandes avances en astronomía para orientar as mesquitas en dirección cara A Meca e tamén en agricultura , aproveitando mellor os solos para os cultivos e aclimatando novos cultivos como as laranxas , o arroz, as cenorias e o sucre .
Desde mediados do s. XI ata mediados do s.XIII , os reis cristiáns do norte da Península aproveitando as divisións musulmanas foron reconquistando a Península ata que no s. XV foron expulsados definitivamente .
Sociedade islámica .-
As cidades antigas islámicas son cidades sen planificar con rúas estreitas e retorcidas e moitas delas amuralladas ,que se chamaban , medinas nas que se atopa o zoco ou mercado e fóra de murallas os arrabaldes onde vivía a xente máis pobre .A fachada das casas é interior , dá á unpatio interior ,non á rúa .
Dentro das castes sociais destacan : - Os árabes ; que representan a caste privilexiada .
- Os muladís ; que son nativos dos territorios conquistados convertidos ó Islam .
- Os mozárabes , cristiáns que conservaron o seu culto e viviron en territorio baixo dominio musulmán
- Os xudeus ; que vivían nos seus propios barrios ou xuderías.

Alhambra de Granada

Arte e cultura .-
Nas súas representacións utilizan anacos de escritura do Corán e obxectos vexetais , xa que non debuxan seres animais nin persoas , liñas xeométricas que forman estrelas e polígonos , utilizan materiais como o xeso , o ladrillo e a madeira , arcos de ferradura e cúpulas ou cubertas a dúas augas.

Mezquita de Córdoba

Destacan na Península Ibérica a Alhambra de Granada e a mesquita de Córdoba .
Inventaron ou trouxeron cousas ata daquela descoñecidas como : a pólvora , o astrolabio

Astrolabio

para a navegación , os reloxos de sol , a aritmética , a álxebra e coñecementos de astronomía e medicina . Tamén cultivaron a literatura destacando unha serie de contos de influencia india : “ As mil e unha noite “

A IDADE MEDIA

Reinos de Europa .-
Europa estaba dividida en distintos reinos , que eran todos cristiáns , agás a metade sur da Península ibérica que estaba dominada polos musulmáns . Os principais reinos eran :
· Na parte norte predominaron os reinos normandos .
· No centro de Europa estendíase o reino Xermánico e o reino de Francia .
· Polo leste de Europa os pobos eslavos , entre o mar Báltico e o mar Negro .
· Plolo sur, na Península Ibérica , a metade norte os reinos cristiáns descendentes dos visigodos e a metade sur o reino musulmán do Califato de Córdoba .
As cidades na Idade Media .-
Durante a Idade Media a maior parte da poboación vivía no campo , aínda que a partir do s.IX comezaron as cidades a medrar . A maior parte da súa poboación dedicábase ó comercio e ó artesanado e as cidades medraron á beira dunha catedral ou dun porto comercial a maioría tiñan entre 20.000 e 30.000 habitantes , so algunhas alcanzaban os 100.000 ( París , Londres , Venecia ou Granada )
Características das cidades .-
· A maior parte delas estaban amuralladas . Cando eran atacadas os cidadáns pechaban as portas e defendíanse desde dentro .
· As rúas eran estreitas e xeralmente non eran rectas ,eran silenciosas , por elas circulaban persoas , persoas a cabalo e carros .
· Tiñan unha praza onde se celebraban : feiras , mercados ,execucións públicas ,...
· Nas feiras , os campesiños vendían os productos do campo e mercaban ferramentas ,tecidos,... que vendían os artesáns ou que foran traídos doutros lugares . Aparte había xente pedindo esmola , cegos cantando coplas , xente que divertía ós nenos ,...
· En cada rúa vivían os artesáns do mesmo oficio en casas xeralmente de dúas plantas , na parte de arriba estaba a vivenda e na de abaixo o obradoiro onde traballaban . Agrupábanse en gremios e as rúas levaban o nome da profesión : rúa dos tinteiros , zapateiros , canteiros , albardeiros ,...
· O edificio que destacaba era a igrexa ou a catedral . Tiñan campás que se dedicaban para avisar dos oficios relixiosos ,perigos , actos importantes,....
Comercio e expedicións .-
A partir do s.XI aumentou o comercio ó longo do Mediterráneo co reino de Bizancio e co Islam , sobre todo o de sedas , especias , algodón , ...Destacan as expedicións feitas polo veneciano Marco Polo , traendo sedas , especies e outro tipo de tecidos de Oriente e pasando longas tempadas cos mongois que ocupaban case todo Asia . Gracias a el descubríronse novas rotas comerciais e coñeceuse máis da vida dos mongois ( “ As viaxes de Marco Polo”) . Destacaban as cidades de Venecia , Xénova , Pisa ,... como centros comerciais no Mediterráneo .
No norte destacaron cidades como , Hamburgo , Colonia e Bruxas no comercio de madeira ,tecidos e escravos
As peregrinacións foi outro medio de relación , destacando as peregrinación á Santiago de Compostela ( tumba de Santiago ) , a Roma ( Igrexa de S. Pedro ) e a Xerusalén ( Santos Lugares )
As cruzadas , que eran expedicións militares de cabaleiros organizadas polo Papa e algúns reinos cristiáns co fin de liberar os Santos Lugares do dominio turco . Chamábanse así porque os cabaleiros levaban unha cruz no peito .
Houbo tres cruzadas con regulares resultados ,xa que aínda
que lles reconquistaron territorios ós turcos non se recuperaron os Santos Lugares ó ser derrotados os cruzados polo kurdo Saladino .
A muller na Idade Media .-
Na Idade Media a muller era considerada de condición inferior ó home , polo tanto non ocupaban cargos públicos , a súa función era a de criar os fillos , atender á casa , axudarlle ó home nas labores de fóra da casa e facer traballos como fiar e tecer.
Fame peste e guerra .-
Ó longo do s.XIV tiveron lugar tres feitos que marcaron a Idade Media :
- A peste ; tivo a súa orixe en Asia e estendeuse por todo Europa a través dos barcos. En cinco anos morreron máis de 20.000.000 de persoas , deixando as cidades asoladas e aumentando a superstición e a fe relixiosa porque pensaban que era un castigo divino.
- A fame ;orixinouse debido ás distintas condicións meteorolóxicas , as guerra e á peste , xa que non había xente que traballase as terras .
- A Guerra dos Cen Anos ; entre Francia e Inglaterra , que creou moita mortaldade , destrucción de colleitas e cidades . A guerra foi gañada por Francia e como personaxe especial destacou Xoana de Arco , que liberou o centro de Francia de tropas inglesas , pero traizoada polos borgoñeses que eran aliados de Inglaterra foi condenada á fogueira por herexe por vestir pantalóns e tamén por ser acusada de bruxería . Foi canonizada polo Papa no ano 1920 como santa e hoxe é a patroa de Francia.

- Revoltas campesiñas;foron enfrontamentos entre os campesiños e os señores feudais como protestas polos intentos destes de aumentar os impostos debido ós descensos de ingresos polo abandono das terras por falta de xente debido ós efectos da peste negra.
Destacan en Galiza a Revolta Irmandiña que se iniciaron no 1431 cunha revolta encabezada por Roi Xordo ,que asaltaron e destruíron varios castelos , pero as tropas dos castelos dirixidas por Nuno Freire de Andrade apoiadas polo arcebispo de Santiago derrotaron ós irmandiños.
Máis adiante entre 1467 e 1469 houbo outra revolta irmandiña dirixida por Pedro Osorio,Alonso de Lanzós,Diego de Lemos que destruiron máis de 170 castelos . En principio os irmandiños impuxeron as súas demandas pero os nobres reorganizáronse e dirixidos por Pedro Álvarez de Soutomaior( Pedro Madruga) recupraron os territorios e someteron ós irmandiños.
Inventos e avances na Idade Media .-
- Mellora nas ferramentas agrícolas ; como arados de ferro para animais de tiro .
- Muíños de auga e de vento; que fixeron que se moese os cereais con máis facilidade.
- Sistemas novos de cultivo ; como a rotación dos cultivos , despois de dividir o terreo en tres follas na que cada ano quedaba unha sen traballar.
- O reloxo mecánico ; que se poñía nas torres das catedrais ou nos concellos e servía de referencia no tempo .
- A ferradura de cravos e a gadaña; para os cabalos e para cortar a herba
- O astrolabio e o compás;que permitía coñecer a altura dos astros e o compás marcaba a dirección norte-sur
- Os portolanos;mapas que sinalaban as costas e a localización dos portos.
Cultura e arte .-
· A lingua escrita é o latín que convive coas distintas linguas faladas
· Aparecen as primeiras lenguas romances ou lenguas derivadas do latin:o galego,castelán,catalán ,castelán,italiano,francés,…
· Aparecen as primeiras composicións escritas en lingua distinta ó latín , os Cantares de Xesta : Chansón de Roland ( provenzal ) , Poema do Mio Cid ( castelán ) , Os Nibelungos nas linguas xermánicas …
· A parece a imprenta no 1440, inventada polo alemán Gutenberg, que facilitou a difusión da cultura.
· A parecen as primeiras composicións poéticas en castelán ( jarchas ) e en galego-portugués ( cantigas )
· Xorden as primeiras universidades , impulsadas polos reis e pola igrexa . As primeiras na Península Ibérica foron a de Palencia e a de Salamanca.
Aparece unha nova arte en Europa a finais do s.XII , a arte gótica .( ver páx 88 e 89,92,93)

(Características :
· Arcos apuntados .
· Bóvedas de crucería , formadas por dous arcos que se cruzan en diagonal .
· O arcobotante ; que une as bóvedas cos piares exteriores.
· Planta de cruz latina , igual que o románico.
· Vidreiras de cores ; que lle dan máis luz ós edificios.
· Torres apuntadas e edificios máis altos que os románicos
· Contrafortes exteriores máis estilizados e menos anchos que no románico.
· Na pintura e na escultura , as figuras gañan en realismo e en naturalidade e expresan mellor as sensacións nas figuras que no románico .

A PENÍNSULA IBÉRICA E GALIZA DURANTE A IDADE MEDIA

A PENÍNSULA IBÉRICA……………………………………….
Conquista e ocupación.-
No ano 711 tropas musulmás procedentes do Norte de África atravesaron o Estreito de Gibraltar e tras derrotar ó exército visigodo na batalla de Guadalete , iniciaron a conquista da Península que durou pouco máis de 10 anos debido á escasa resistencia da nobreza visigoda enfrontada entre eles,e moitos deses nobres preferiron pactar cos musulmáns e pagar uns impostos.( ver mapa páx 54)



Al- Ándalus.-
Os musulmáns chamaron á Península Ibérica con ese nome e instalaron en Córdoba a súa capital.En principio estivo gobernada por un emir ( príncipe ou soberano ) dependente do Califa de Damasco ( xefe supremo do Islam) , pero no ano 756 Abd al-Rahmán I ,fíxose co poder en Córdoba e declarou a independencia de Bagdad e fundou o Emirato de Córdoba pero máis tarde Abd al-Rahmán III , fundou o Califato de Córdoba.


Decadencia de Al Andalus.-



A presión ejercida polos cristiáns xunto coas divisións entre os propios musulmáns que provocaron a división do Califato en pequenos reinos chamados taifas , que loitaron entre si para expadir o seu territorio e dominar ós outros, fixo que no ano 1492 os cristiáns conquistasen o derradeiro reino de taifas, o reino de Granada.
Economía en Al-Ándalus .-
Produción artesanal: elaboración de alfombras,traballos en coiro,cerámica, textiles ,…
Actividades agrarias: introduciron novos cultivos como o arroz, as laranxas, potenciaron os regadíos con novas técnicas.
Intercambios comerciais: potenciaron os mercados e as rutas con Oriente que comunicaban todo o mundo musulmán.
Abundancia de moedas : de ouro e plata , que facilitaban os intercambios.
Desenvolvemento das cidades : que actuaban como centros comerciais, políticos e administrativos.Eran amuralladas,no centro ou medina,atópabase o zoco ou mercado , a mesquita e o alcázar militar e fóra estaban os arrabaldes.Destacaba a cidade de Córdoba.
Cultura en Al-Ándalus.-
· Na súa cultura mesturaron elementos propios e doutras civilizacións, trduciron obras de numerosos pensadores orientais e gregos.
· Cultivaron ciencias como astronomía, xeografía,matemáticas e medicina , na que destacou Avicena.
· Destaca a arquitectura .Mentres que no exterior a decoración e moi sinxela, no interior é moi rica con mosaicos , figuras xeométricas,vexetais, inscricións en árabe , arcos de ferradura xunto cos de medio punto.Destacan a mesquita de Córdoba e a Alhambra de Granada.( ver páx 57)
Alhambra de Granada Mesquita de Córdoba

A reconquista.O avance cristián.-
Os reinos e condados cristiáns trataron de recuperar as terras dominadas polos musulmáns e que antes pertenceran á monarquía visigoda , este proceso chámase Reconquista.Pasou por diferentes fases:
Desde o s.VIII ó X, o reino de Asturias ampliou o seu territorio e trasladou a súa capital de Oviedo a León , no seu interior xurdiron zonas diferenciadas como o reino de Galiza, que se mantivo independente pouco tempo, e os condados de Castela e León.
Entre os séculos XI e XIII, o condado de Castela transformouse no reino de Castela , que ampliará os seus dominios sobre os reinos de Asturias , León e Galiza.
Durante o s.XII , o condado de Aragón deu lugar ó reino de Aragón e incorpora os territorios de Cataluña e Valencia . Aparece tamén o reino de Portugal.
No 1492(s.XV) ,os casteláns conquistan o reino de Granada , último reino musulmán, dando fín á Reconquista. (ver páx 59)
Repoblación do territorio
Durante a Reconquista tivo lugar a repoblación de terras abandonadas polos musulmáns por parte dos cristiáns.
Durante os s.VIII ó X ,o rei autorizaba a particulares a establecerse nun determinado territorio que pasaba a ser propiedade de quen os cultivase e ocupase mediante unhas cartas de poboamento .Os mais beneficiados foron os nobres e os monxes que fundaban mosteiros.
Durante os s.XI ó XIII , foron os propios reis que trataron de atraer población concedendo privilexios ós pobladores a cambio de cumplir determinadas obrigacións e de defender as terras e ás súas poboacións( foros ).
Durante o s.XIII, os monarcas repartiron grandes extensións de terras entre os mosteiros e os nobres para que as poblasen e defendesen.
Entre o s. XIII e XV, os reis de Aragón realizaron campañas de conquista de territorios a través do Mar Mediterráneo. Chegaron a conquistar :Illas Baleares,Sicilia,Sardeña,Malta e crearon o reino de Nápoles.
Desenvolvemento rural e urbano .-
Ata o século XI, a actividade predominante era a agricultura e o desenvolvemento comercial e urbano era moi baixo.
No s.XII,gracias ós progresos técnicos, mellora das ferramentas, muíños de auga e de vento,..tiveron importancia os cultivos destinados ó comercio e tamén a gandería , especialmente a ovella en Castela, que estaba regulada polo Consello da Mesta da que formaban parte os grandes propietarios.
A partir do s.XII,tivo lugar a revitalización das vellas cidades romanas e ademais creáronse cidades novas , debido á mellora do comercio, ó desenvolvemento das manufacturas textiles,nas costeiras : a salgadura de peixe, construcción naval…
Tamén tivo importancia as actividades artesanais agrupadas en gremios , e tamén a aparición da moeda como obxecto de troco por mercancías.
GALIZA NA IDADE MEDIA…………………………………
Desde os inicios da Reconquista , Galiza estivo vinculada ó reino de Asturias,aínda que en algúns períodos dos s.X e XI, foi un reino independente , posteriormente quedou integrado no reino de Castela.
Os musulmáns en Galiza.-
A presencia de musulmáns en Galiza foi escasa.Os exércitos musulmáns realizaron varias incursións en Galiza durante os séculos VIII ó IX, coa finalidade de destruír zonas fortificadas, aínda que foron moi esporádicas. A mais significativa foi no 997 contra Santiago de Compostela , dirixida por Almanzor que destruiu parte da igrexa de Santiago e obrigou ós cristiáns a trasladar as campás a Córdoba en sinal de victoria.
Outras invasións.-
Durante os s.IX e X, os normandos e os viquingos procedentes do Norte de Europa , saquearon e invadiron varias poboacións sobre todo costeiras.O bispo de Compostela mandou levantar fortalezas costeiras para defenderse.Quedan restos en Catoira ( Pontevedra) como as Torres do Oeste ( ver páx 66)
O reino de Galiza.-
As terras galegas ,pertenceron ó reino de Asturias desde o s.VIII ó XI , aínda que se chamaba Galiza e ía desde o río Mondego e Douro ata o Cantábrico.
No s.X , o reino de Galiza foi otorgado en herdanza por Afonso III ó seu fillo Ordoño II e por algúns espazos de tempo foi independente.
As terras entre o Mondego e o Miño foron denominadas co termo de Portugal e no s.XII , Afonso Henríquez foi proclamado polo rei de Castela rei de Portugal , esta separación fixo que Galiza quedase reducida o territorio actual.
Sociedade galega.-
Os nobres laicos; pertencentes a fortes e poderosas familias , que exercían o control político e social do territorio.Conseguiron formar grandes territorios grazas ás doazóns dos reis como pago ós servizos prestados.Repoboaron o territorio e defendérono das ameazas de musulmáns e normandos.
Os señores eclesiásticos;moitos vivían en mosteiros, que acumularon inmensas riquezas sobretodo terras procedentes de doazóns de fieis e de concesión dos reis.Outros formados polos cregos párrocos ,coengos e bispos.
Labregos;que traballaban terras arrendadas polos nobres laicos e polos señores eclesiásticos.Este arrendo facíase mediante os foros ou contratos de longa duración polo que os nobres cedían a terra para que a traballasen a cambio de que a cuidasen e pagasen una renda anual en especies.
Os burgueses;vivían nas vilas e ciudades e dedicábanse ó comercio e á artesanía.Tiveron importancia ciudades como:Santiago, Betanzos, Ourense, Mondoñedo,Lugo,…
Feitos importantes na Idade Media.-
Fame e peste;Penetrou na Galiza durante o S.XIV. as víctimas foron moitas, numerosos lugares quedaron despoboados e os campesinos tiveron dificultades para pagas as rendas e os señores viron reducidos os seus ingresos.
Guerras dinásticas; no s.XIV , Galiza foi escenario de guerras entre o rei de Castela ( Henrique de Trastamara) e Fernando de Portugal , que reclamaba o reino de Castela.Os nobres galegos apoiaron ó rei castelán , que foi vencedor ,e concedeulles concesión de terras e previlexios.
Revoltas sociais;producíronse polo aumento das rendas dos señores feudais sobre os campesinos , que fixo que estes se sublevasen dando lugar á revolta irmandiña, que iniciou no s.XV ( 1431) dirixida por Roi Xordo que logrou destruír varias fortalezas e castelos , pero finalmente os nobres lograron derrotalos e restablecer o orde.
Máis adiante ( 1467 – 1469) , tivo lugar a gran guerra irmandiña dirixida por Pedro Osorio, Alonso de Lanzós e Diego de Lemos que destruiron máis de 170 fortalezas e conseguiron ó principio imponer as súas demandas , pero os nobres reorganizáronse e dirixidos por Pedro Álvarez de Soutomaior ( Pedro Madruga), recuperaron os territorios e someteron ós irmandiños.
No s. IX e no reinado de Afonso II de Asturias descúbrese a suposta tumba do apóstolo Santiago o que fai que se constrúa una igrexa que máis tarde sería catedral e Santiago queda como un dos centros de peregrinación do mundo cristián.Un dos bispos que máis contribuiu á potenciar a cidade foi Diego Xelmírez ( s.XII ).Neste mesmo século concédeselle á Santiago o privilexio do Ano Santo que coíncidirá sempre que o día de Santiago ( 25 de xullo) sexa domingo.

O MUNDO DAS CIDADES

• A cidade.Características.-
  · Número de habitantes:hai mais habitantes nunha cidade que no rural.
  · A forma externa:organización de vivendas e edificios organizados ó longo de, rúas,plazas e edificios públicos.
  · O traballo dos seus habitantes: empregados fundamentalmente no sector terciario:oficinas,ocio,hostelería,…
  · Desempeña a función de intercambio comercial,instalación de industrias,centro político e comercial.
  · Forma parte dela un conxunto de un conxunto de edificios e locais destinados a comercio, banca, educación , sanidade,… e tamén mobiliario urbano como:semáforos, farolas,bancos,…
  · O ritmo de vida é máis acelerado , hai maior consumo e hai máis individualismo entre a poboación.
  Crecemento das cidades.

· Área metropolitana,formada por unha cidade e outras cidades ou vilas máis pequenas , independentes entre si ,próximas xeográficamente e que manteñen importantes relacións económicas e sociais.Ex: Madrid , Barcelona,..


· Connurbación,conxunto de duas cidades próximas e unidas fisicamente pero independentes entre elas.Ex:New York e New Jersey, Manchester e Birmingham,…
· Megalópole, territorios extensos nos que se inclúen cidades, areas metropolitanas e connurbacións que forman unha grande área urbanizada.Ex: Toquio (Xapón)
Os espazos da cidade.-
O conxunto de edificios, rúas ,prazas,espazos verdes ea súa distribución chámase trama urbana. Nesta estructura urbana pódese diferenciar:
· O casco antigo,nel atópanse a maior parte dos edificios históricos.É a parte da cidade construída antes da industrialización do s. XIX.
· O ensanche , é o resultado do crecemento urbano na época da industrialización dos s.XIX e XX.Construíronse ruas máis anchas e tiráronse moitas murallas e parte das cidades construídas antes.




· A periferia ,e a parte da cidade correspondente ó crecemento demográfico formada por barrios residenciais e industriais.
Tipos de cidades.-
1. Cidade preindustrial· É a parte da cidade desde as súas orixes ata o s. XIX. Hai cidades que teñen restos das civilizacións antigas( Grecia, Roma,Mesopotamia,…)
· Na Idade Media , construíronse murallas defensivas e as cidades recuperaron actividade comercial e artesanal con rúas estreitas,curtas e de forma irregular e con presencia de barrios diferenciados dependendo da relixión ou procedencia dos habitantes( xudeos, árabes,..)
· Na Idade modernas cidades experimentaron melloras.No s. XVI,XVII,XVIII contruíronse edificios mais grandes etamén prazas , avenidas e xardíns tamén grandes pazos e enormes templos e remodelación dos existentes e construíronse redes de sumidoiros,cemiterios, lavadoiros,…
2. Cidade industrial
· É a parte da cidade que corresponde ó crecemento provocado polo impacto da Revolución Industrial durante os séculos XIX e XX.
· Ten lugar un crecemento de poboación provocado polas posibilidades de buscar traballo nas fábricas.
· Creáronse ensanches de rúas para dar cabida ós novos medios de locomoción e ós novos habitantes.
· Creáronse barrios para dar cabida á xente obreira e en moitas ocasións tiráronse murallas e destruíronse restos históricos para facilitar ese crecemento.A clase acomodada seguiu a vivir no centro.
· Fóronse dotando ás cidades pouco a pouco de servizos:rúas pavimentadas,auga corrente, iluminación , recollida de lixo,transporte …,aínda que estes servizos moitas veces non chegaban ós barrios obreiros.
3. Cidade postindustrial· É a parte da cidade que corresponde a expansión producida na segunda metade do s. XX.
· A caracteristica fundamental é o continuo crecemento e expansión polas áreas próximas.
· Os cascos antiguos sofren un abandono polo desplazamento da poboación cara a periferia que experimenta unha forte expansión dando orixe ás áreas metropolitanas.
· As fábricas comezan a dasplazarse ás aforas das cidades , instalándose en parques empresariais e parques tecnolóxicos ben comunicados coa cidade.
· O encarecemento do prezo da vivenda fai que se vaia diferenciando a súa calidade polo poder adquisitivo das persoas.Cidades dos países subdesenvolvidosCaracterízanse por:
· Crecemento urbano moi alto , debido á chegada masiva de xente do campo é á alta natalidade dos seus habitantes. Debido ó seu baixo poder adquisitivo, abundan os barrios marxinais e o chavolismo.
· Fortes contrastes entre as luxosas vivendas e as construccións de chabolas que non teñen os mínimos servizos :alcantarillado,auga corrente,electricidade,…
· Caos urbanístico e de tráfico, debido ó crecemento desordenado e a falta de infrastructuras.
Funcións urbanas :
Comercial ;que é a orixe de moitas das cidades.
Ø Residencial; ofrece vivendas con servizos comúns para todos os habitantes.
Ø Industrial; con empresas que fan que aumente o número de habitantes.
Ø Política e administrativa ;nelas están os organismos polítcos e as oficinas para xestionar cousas.
Ø Servizos múltiples;bombeiros ,mediciña,asistencia á terceira idade,…
Ø Cultural; educación ,ocio, turismo,…
Xerarquía urbanav Metrópoles mundiais: aquelas que exercen unha influencia mundial debido a que se atopan os centros de decisión política,financieira,económica,….Ex:Nova York,Londres ,Toquio,Paris,…
v Metrópoles nacionais:que exercen esa influencia nun pais , como capital de estado, política, financieira,..Ex: Madrid ,Barcelona,…
v Metrópoles rexionais: que exercen a súa influencia sobre un área xeográfica ampla.Ex:Santiago,A Coruña, Vigo,…
v Metrópoles provinciais: capitais de provincia e de comarca. Ex: Lugo, Ourense,…
Actividades e vida nas cidadesü A construción de vivendas: a afluencia de poboación á cidade provoca a necesidade de vivendas.Cando a demanda de vivendas supera á oferta prodúcese un encarecemento da poboación.
ü Abastecemento de alimentos :Cómpre adicar espazos para almacenar( lonxas , mercados centrais )e lugares de venta como hipermercados e tendas.
ü Abastecemento de auga:a auga debe ser acondicionada para o consumo con potabilizadoras e conducida mediante canalizacións e despois depurala.
ü Enerxía eléctrica:ten que dispoñer dunha rede de potencia electrica para a iluminación pública,de vivendas, negocios,…
ü Transportes públicos e vías de comunicación:dada a abundante circulación de vehículos é necesario unha rede de estradas e de transporte público que recorra a cidade
ü Outros servizos:escolas infantis,zonas verdes, paseos,servizos sanitarios,educación, cultura, deporte , mobiliario público,….
ü Residuos: os habitantes xeran grandes cantidades de residuos: papel, alimentos,aparatos inservibles,…que deben ser tratados.

Problemas das grandes cidadeso Problemas de vivenda;moita xente non ten acceso por mor dos prezos o que fai que sexa necesario a construcción de vivendas de protección oficial ou vivendas sociais.
o Problemas de infraestructuras;escaseza de zonas verdes, escolas ,ambulatorios , recreativos,…
o Problemas de tráfico;como consecuencia do número de vehículos,falta de aparcamentos e deficiencia de estructuras.
o Problemas de delicuencia e marxinación;entre grupos sociais con poucos recursos e problemas económicos.
o Contaminación atmosférica; xerada pola emisión de gases procedentes dos vehículos,calefaccións e industrias.
o Contaminación acústica;orixinada polo ruído do tráfico rodado e aéreo, obras locais comerciais , ocio ,…
o Contaminación polos residuos; líquidos(desaugues ,sumidoiros,..), sólidos(lixo doméstico, residuos industriais…)
Planificación urbana
v Propietarios do solo; pretenden obter máis beneficios coa revalorización dos seus terreos intentando que sexan edificables.
v Constructores e inmobiliarias; tratan de lograr máis espazos edicables e construír grandes edificios.
v Os empresarios; prefiren os usos industriais do solo,máis barato que o uso industrial.
v Os cidadáns; tratan de defender os seus intereses para conseguir espazos dadicados a vivendas,equipamentos nrecreativos, culturais, sanitarios, educativos,…
v Os poderes públicos;que son os responsables da planificación urbana e de resolver conflictos de intereses
Proceso de Urbanización en Galiza e en EspañaCidade preindustrial

Comprende o período situado entre o s.II a .C , inicio da romanización e o s. XIX, o da industrialización. Unhas cidades teñen orixe romana ( Lugo , Mérida,Astorga…), outras orixe musulmán ( Córdoba, Toledo, Granada,…) e outras orixes cristiáns( Santiago,A Coruña, Valladolid …)
Eran cidades pequenas, rodeadas de murallas para a súa defensa e cun plano irregular
Cidade industrial
É a etapa comprendida entre o desenvolvemento industrial no século XIX ata fins do s.XX.
Destaca o crecemento urbano e o desprazamento dos campesiños cara as cidades e o desenvolvemento da industria.Destacan: Vigo, Barcelona , Madrid, Bilbao,…
Moitas murallas de cidades foron derrubadas , ensancháronse as rúas e construíronse barrios residenciais para a xente con menos recursos
Cidade postindustrial


Inicíase nos anos 1970-1975 coa reconversión industrial
A industria perde importancia e gaña poder os servizos ( turismo , comercio , novas tecnoloxías
As grandes cidades frearon o seu crecemento e apareceron cidades máis pequenas próximas as cidades grandes.
A escaseza de solo fai que a haxa falta de vivenda e apareza o chavolismo nas aforas das cidades.
A xerarquía urbana española e galegaEspañola…………………………………………………………………………………………………………………….Metrópoles nacionais; exercen unha influencia sobre o territorio , nelas están as principais sedes das empresas. Ex: Madrid e Barcelona
Metrópoles rexionais; cidades que contan con servizos de alto nivel e exercen unha influencia rexional . Ex: Valencia ,Sevilla,Zaragoza,….
Cidades Medias;son a maioría , teñen unha poboación de 50.000 a 100.000 habitantes.
Cidades pequenas e vilas;son aquelas que teñen menos de 50.000 habitantes. Son centros dunha comarca.
Galega…………………………………………………………………………………………………………………………………Dúas cidades destacadas;Vigo e A Coruña con influencia en toda a Comunidade.
Cinco cidades de tamaño medio; Lugo, Ourense , Santiago,Pontevedra,O Ferrol.
Cidades pequenas e vilas;que son cabeceiras de comarcas.Ex: Viveiro , Vilagarcía,Betanzos,O Carballiño…
A parroquia;formada por un agrupamento de aldea que comparten elementos comúns como a igrexa , cemiterio, festas,…
A aldea ;que o núcleo básico do asentamento da Galicia rural. Son varias casas agrupadas con poucos habitantes
Goberno das cidades e vilas§ Corporación municipal ;constituída polo alcalde e os concellais elexidos democráticamente nas eleccións municipais que se fan cada catro anos.
§ O alcalde/esa ; elexido polos concellais que costitúen o concello.
§ Comisión de goberno;grupo reducido de conselleiros que se encargan de solucionar asuntos que xurden de menor importancia.
§ Plenos; xuntanzas de traballo de toda a corporación , a que poden asistir os vecinos sin poder intervir nin opinar , que aproban ou rexeitan asuntos propostos pola comisión de goberno.
Outras instituciónsAsociación de veciños; organización de veciños independentes do concellos que se organizan para defender os problemas ou inquedanzas dun barrio , vila ou cidade pequeña , parroquia…..
Plan Xeral de Ordenación Municipal ( P.X.O.M.)É un instrumento para a ordenación do territorio do termo municipal. Ten que ser aprobado polo pleno municipal e polo gobernó da Comunidade Autónoma. Indica que solo serve para construír e de cantas alturas , cales son as zoas verdes, as zoas para industria e as zoas para edificios públicos ( ambulatorios, colexios, residencias,…), rúas, prazas,….